Panuje powszechne przekonanie, że rak to choroba warunkowana genetycznie, a skoro tak, to niewiele można zrobić, aby mu zapobiec. A może zamiast siedzieć i czekać, lepiej jednak ruszyć do działań prewencyjnych? Tylko czy ma to jakiś sens? No i co właściwie można zrobić?
Mimo że o nowotworach wiemy coraz więcej, w popularnym obiegu wciąż pokutują nieaktualne już przeświadczenia o tym, że rak jest chorobą dziedziczną, a skala zachorowalności na choroby nowotworowe rośnie. Rzeczywiście, w latach 90. minionego wieku miał miejsce znaczący wzrost wykrywalności chorób nowotworowych, ale wzrost ten należy wiązać z postępem technologicznym, który umożliwił dokładniejsze diagnozy i lepszą wykrywalność nowotworów. Potwierdzać to mogą nowsze dane, które wskazują, że liczba zdiagnozowanych przypadków nowotworów w XXI w. przestała rosnąć, a liczba zgonów spowodowanych nowotworami spada. Niepokojący jest jednak wzrost zachorowań u dzieci. Także i tu przyczyna tkwi po stronie nieprawidłowego żywienia i czynników środowiskowych.
Wbrew pozorom nowotwory to nie plaga ostatnich dziesięcioleci, a przyczyn ich powstawania poszukiwano już ponad 100 lat temu. Jedną z pierwszych obserwacji na ten temat opublikowano w pracy naukowej zamieszczonej w 1892 r. w renomowanym czasopiśmie medycznym Scientific American. Naukowcy wskazywali, że zapadalność na nowotwory może mieć związek ze stylem życia i dietą. Zauważano, że najczęstsze przypadki chorób nowotworowych występują wśród populacji, których opiera się o mięso, co zresztą potwierdzają najnowsze badania.
Od tego czasu nauka poczyniła znaczny postęp w rozpoznaniu przyczyn nowotworów, dowodząc, że aż 90% przypadków raka wiąże się ze stylem życia właściwym nowoczesnej cywilizacji. Jeśli przyjrzeć się, jak zachorowalność na nowotwory rozkłada się geograficznie, okaże się, że w pewnych częściach świata określone typu nowotworów pojawiają się częściej, niż w innych. W zapadalności na raka jelita grubego i raka prostaty przoduje cywilizacja Zachodu – Ameryka Północna i Europa. Naukowcy nie mają dziś wątpliwości, że stoją za tym czynniki środowiskowe, w szczególności niewłaściwa dieta. To oznacza, że poza przypadkami rzeczywiście związanymi z czynnikiem dziedzicznym, na przykład w nowotworach piersi, mamy spory potencjał zapobiegania nowotworom.
Badań na temat roli diety w powstawaniu nowotworów jest mnóstwo i choć nie wszystkie są zgodne co do szczegółu, z analizy wyników wszystkich dostępnych badań można wywnioskować, że największe znaczenie w profilaktyce nowotworów mają owoce i warzywa. Na przykład zjadanie pięciu porcji owoców dziennie może zmniejszyć ryzyko raka prostaty aż o 50%. Naukowcy z Harvard School of Public Health zalecają wręcz, aby proporcjonalny udział kolorowych warzyw w diecie wynosił 50%.
Naukowcy zwracają też uwagę na konieczność ograniczenia ilości zjadanego mięsa i wyrobów wędliniarskich, bowiem wysoki poziom spożycia mięsa i jego przetworów często wiąże się ze wzrostem zachorowalności na raka. Harvardzcy uczeni ustalili, że ok. 10% zgonów spowodowanych nowotworami można by uniknąć, gdyby chorzy znacznie zmniejszyli ilość zjadanego wyrobów mięsnych.
Znaczny odsetek chorób nowotworowych ma związek z otyłością. Statystyki wskazują tu głównie na raka przełyku, nerek, jelita grubego, odbytu, a także raka piersi i macicy. Warto przy tym pamiętać, że otyłość ma też silny związek z powstawaniem chorób serca oraz cukrzycy. Pisałem o tym w poprzednich odcinkach.
Pośród masy informacji o tym, co jest zbawienne dla zdrowia, a co śmiertelnie groźne, łatwo natknąć się na doniesienia o wątpliwej wiarygodności. Przykładem mogą być choćby wątłe wnioski z niedokończonych badań nad ekstraktem z owocu gravioli o rzekomej skuteczności tegoż w profilaktyce nowotworów. Inną kaczką dziennikarską jest propagowany przez buddyjskiego mnicha, Pana Tomizawę, rzekomo zbawienny wpływ na zdrowie soku z ziemniaka.
W następnym odcinku zajmiemy się kancerogenami. Czy da się je zneutralizować antyutleniaczami? Zbadamy też, skąd w pieczywie akrylamid oraz czy smażenie i grillowanie rzeczywiście jest niebezpieczne.
Co warto zapamiętać:
Zdrowy styl życia może przyczynić się do zapobieżenia chorobom nowotworowym związanym z czynnikami środowiskowymi. Zmieniając swoje przyzwyczajenia żywieniowe, szczególną uwagę należy zwrócić na zmniejszenie ilości zjadanego mięsa i wędlin i zwiększenie proporcji kolorowych warzywa oraz owoców w codziennej diecie do 50%. Ograniczonym zaufaniem należy darzyć doniesienia o cudownych właściwościach pojedynczych substancji, bo żadnego takiego cudownego działania nie potwierdzono.
Pamiętajcie też, że następny odcinek naszej pasjonującej serii opartej na najbardziej aktualnej wiedzy prosto z Uniwersytetu McGill w Montrealu już za tydzień.
Ciekawa jest korelacja alkoholu i seksu z rakiem 🙂 Alkohol jestem w stanie zrozumieć – wątroba itd. Ale seks?
Nie wiem, czy nie zachoruję na raka, ale przynajmniej mam nadzieję, że mój sposób odżywiania na coś się przyda 🙂
Faktycznie dziwne te badania. Przecież nowotwór to nic innego jak efekt złego podziału komórek. Dowiedziono, że w czasie życia człowieka u KAŻDEGO, powstają „mikronowotwory”, wynikające właśnie z błedów przy podziale komórek. Organizm niszczy je jednak sam, czasami jednak, te podziały są zbyt intensywne, żeby organizm sobie mógł z tym poradzić i stąd wychodzą nowotwory. Właśnie od tego, jak żyjemy i jak się odżywiamy, wynika to, czy te błędy przy podziałach komórkowych będą częstsze czy rzadsze, chociaż w pełni ich wyplenić się nie da, trzeba by było zmienić DNA człowieka i sztucznie to wyeliminować.
Alkohol, nie ma związku z wątrobą, tu chodzi, podobnie jak z dietą, o ogólne „zatruwanie” organizmu, przez co działa nieprawidłowo, podobnie jest z dietą. Ale największym szkodnikiem jest własnie palenie i ogólnie „chemia” zawarta w otoczeniu, także i jedzeniu, która sprzyja „złym podziałom komórkowym”.
Ważne jest także spożycie cukru, który jest najlepszym „pożywieniem” dla nowotworu, dlatego ostatnio opracowano sposób na ulepszenie chemioterapii, poprzez powiązanie leków z cukrami. W przypadku pojawienia się nowotworu, duże spożycie cukrów, przyspiesza jego rozrostowi, same cukry nie są jednak przyczyną wystąpienia „złego podziału komórek”.
To ciekawe dane i wszystko wskazuje na to, że trafne. Jeśli chodzi zaś o badania, o których wspominam – to tzw. metaanaliza, czyli analiza wszelkich możliwych dostępnych badań w tym zakresie. Na tej właśnie analizie opiera się cała seria Faktów i Mitów, a wcześniej moje zajęcia na McGill